«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетін қалыптастыруында ауданның мемлекеттік органдарымен қолданылатын шаралар туралы, соның ішінде жастар арасында»

ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан 2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің саяси бағыты» атты жолдауының маңызды аспектілердің бірі - құқық тәртібі және заңдылықтың әртүрлі құқық бұзушылығы «нөлдік» шыдамдылық қағиданың қоғамдағы өндіруі болып табылады. Осыған байланысты білім бөлімі білім беру ұйымдарымен бірлесіп осы бағытта жұмыс күшейтілді.

2015 жылдың қазан айынан «Қазақстан Республикасының 2015 - 2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясын іске асыру және көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл жөніндегі 2015 - 2017 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын іске асыру бойынша жұмыс жүргізіледі. Өткізілген іс-шаралардың басты мақсаты мектепке дейіңгі баладан білім беру саласындағы қызметкеріне дейін, білім беру жүйесінің әр түрлі деңгейінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы оқыту мен тәрбиелеу болып табылады. Осы стратегияныі негізгі міндеттері – бұл сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана-сезімін, жеке тұлғаның төзімді адамгершілігін, азаматтық позициясын және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мінезінің тиянақты дағдысын қалыптастырады.

ҚР білім және ғылым Министрлігінің оқу-білім беру форматының талдауы негізінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы пән тақырыптары және тәртібі үшін ең қолайлысы анықталды. Осылай, мектепке дейіңгі білім беру деңгейде орта және үлкен жастық топтары таңдалды, ал соның ішінде «Социум» және «Познание» білім беру облыстары, онда еңбек туралы, өз және бөтен еңбектің нәтижелері, ережелерге және нормаларға ұстану қажеттілігі туралы енгізілді, мемлекеттік қызмет туралы негізгі ұсынымдар берілді. Осының барлығы баланың тілі үшін түсінікті болып айтылады.

Орта мектептердің бастауыш сынып деңгейінде «Дүниетану» пәні таңдалды. Онда сыбайлас жемқорлыққа қарсы тәртібінің максималды бейнеленуі шектеулі. Осылай, өз және бөтен еңбектің құрметіне, қоғамдық игіліктің құндылығына, көптің пайдасы үшін адамның табиғи ресурстардан игілік құру және олардың қолдануына негізгі акцент қойылады. Осы тәсілдеменің нігізі – тек қана позитивтік, дұрыс эмоционалдық нұсқаманы қалыптастыру болып табылады.

Осымен бірге жоғарға сыныптардың деңгейде «Адам. Қоғам. Құқық» пәні бойынша тым күрделі есептер шешіледі. 9-11 сынып оқушылары күрделі анықтамаларды қабылдауға және негативті оқиғаларға өз моральдық-адамгершілік бағасын беруге жарамды. Осы кезеңде жас адамда кәсіби этика негізі қалыптастырылады, ол өз болашақ мамандығын таңдай бастайды.

Білім бөлімімен және білім беру ұйымдарымен жастар арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетін қалыптастыру бойынша қазіргі уақытта жүйелік мінезді болып табылады. Әр түрлі нысанды семинарлар, дөңгелек үстелдер, акциялар қолданылады. Мысалы: Баннов ОМ «Скажем коррупции нет» тақырыбына семинар өткізілді, оған 105 оқушы және 15 мұғалім қатысты, Димитров ат № 1 ОМ «Школа без коррупции» тақырыбына акция өткізілді, 29 мұғалім және 204 мұғалім қатысты. Қыркүйек айында барлық негізгі және орта мектептерде мемлекеттегі сыбайлас жемқорлық сұрағына арналған тақырыптық сынып сағаттар өткізілді – «Роль государства в преодалении коррупции».

Осымен бірге шетелдік мемлекеттердің тиімді тәжірибесі жастар арасындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетінің қалыптасуын алғашқы рольді жастар атқаратынын көрсетеді. Осылайша, білім бөлімі «Школа правового воспитания» әлеуметтік-маңызды жобасын әзірледі, ол жастар ортасында құқықтық мәдениетін нығайту стратегиясының бірлескен өндіруі мақсатында жастардың белсенді бөлігін қамтиды.

Білім бөлімімен осы бағытта жұмыс жүйесін дұрыстау үшін келесі ұсынымдар шығарылды:

- Сыбайлас жемқорлық құқықбұзушылығының қатерін төмендету, мектеп қызметінің ашықтығын жоғарлату мақсатында сыбайлас жемқорлық құқықбұзушылығын сақтандыру бойынша өтініштерді, ұсыныстарды қабылдау мақсатында, белсенді оқушылар санынан директорлардың блок-посттар есебін құру тұрақты негізі ұсынылады.

- Жастар саласында сыбайлас жемқорлық қатерін жан-жақты білу үшін оқушылар арасында ғылыми-практикалық конференциясын өткізуі ұсынылады, онда оқушылар сыбайлас жемқорлықтың сақтандырылуы бойынша өз елестеуін ұсынады, уәждеме ретінде оқу жылының қорытындысы бойынша үздік жұмыстарды соңғы қоңырауда марапаттау.

- Жастар ортасында резонансты жоғарлату мақсатында сыбайлас жемқорлыққа қарсы тақырыбы бойынша құқықтық қорғау органдар қызметтерінің, сарапшылардың қатысуымен бейнесюжет қатерін қамтамасыз етуді ұсынамыз.

Бүгін білім бөлімі қызметкерлерімен тұрақты түрде ҚР «Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы» Заңын іске асыру бойынша жұмыс жүргізіледі.

Мемлекеттік қызметкерді жұмысқа қабылдауы міндетті арнайы тексерістен кейін жүргізіледі, осы туралы кадрлық қызметте ұлттық қауіпсіздік органдарынан мәліметтер бар. Біздің ведомствода жұмыс істеуге тілек білдірушілер міндетті сынақ мерзімін өтеді. Осы кезеңде болашақ маманға айрықша көңіл аудару керек: азаматтармен қалай жұмыс істейді, қалайша адал және ақ ниетті екенін қарайды, ал ең бастысы өзіне емес мемлекет игілігіне еңбек етуге тілегі бар ма. Тек сынақ мерзімінен өткен қызметкерлер мемлекеттік қызметкер антын қабыл алады.Мектеп диреторлары жұмысқа конкурс негізінде қабылданады.

Осы жағдайда басшы жауапкершілігі оның бағынышты адамдармен сыбайлас жемқорлық құқықбұзушылығын жеткізгеніне назар аудару керек деп есептеймін.Егер басшы конкурс негізінде жаңа маманды қабылдаса, сынақ мерзімі бойынша анықталған жұмыс көлемін сенеді, демек сыбайлас жемқорлық құқықбұзушылығын алдын алу бойынша әрі көмектесу қажет.

Осы мақсатта тұрақты негізінде жеке құраммен әңгімелесулер, «дөңгелек үстелдер», кеңестер, білім беру қызметкерлері арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамасын біліміне тестілеу және басқа құқықтық түсіндірмелі жұмыс өткізіледі. Басты міндет сыбайлас жемқорлықты анықтау үшін жағдайларды және мәселелерді жою болып табылады, адами факторды кеміту, жемқорлық саласын барынша қысқарту, мемлекет басшысы жолдауында және жемқорлыққа қарсы әрекет бағдарламасында көрсетілген алғышарттарды ескере отыры, әр мемлекеттік қызметкер қызметінің ашықтығын қамтамасыз ету. Өткізілген жұмыстың нәтижесі білім беру саласының қызметкерлері арасында соңғы екі жылы тіркелмеген сыбайлас жемқорлық бұзушылықтардың болмауы болып табылады.

Әрине, азаматтардан және заңды тұлғалардан түсетін хабарламалар бойынша, қызметтік зерттеу өткізу, жедел сигналдарға тез жауап қату, құқыққорғау органдарымен ақпарат алмасу бойынша іс-шаралар өз нәтижелерін әкеледі.

Тек осындай жолмен сыбайлас жемқорлықты қоғам көрінісі және бұзушылық сияқты жоюға болады. Өйткені істе жемқорлық мемлекет дамуының, экономика өсуінің және бүкіл халықтың дәлеттілігінің басты тежеуіші болып табылады.